Gesprek met Irene Smit van gebouw ‘De Heuvel’
Plek voor gesprek, midden in de stad
‘Hier zijn we natuurlijk supertrots op’, zegt Irene Smit glunderend. Ze laat ons het dak zien aan de achterkant van Gebouw De Heuvel aan het Grote kerkplein. Op het blauwe dak ligt sinds kort een prachtige vijver. Het contrast met de omliggende stenen bebouwing is verbluffend.
‘We verduurzamen de platte daken van het gebouw op vier manieren: water, energie, groen en sociaal. Daarvoor hebben we in 2017 van de EU een -LIFE@Urban Roofs-subsidie gekregen. Dat betekent voor ons dus: deze vijver en dit gehele dak als waterberging, zonnepanelen, een daktuin en, wat voor ons het belangrijkste is: een ontmoetingsplek voor Rotterdammers.’
Geworteld in de stad
In een onstuitbaar enthousiasme vertelt Irene: ‘Gebouw De Heuvel staat hier al sinds 1959, en nu ‘achter de rug van Erasmus’, zoals we altijd zeggen. Het was oorspronkelijk voor de Centrale Hervormde Jeugdraad. Die was vlak na de oorlog opgericht om de jeugd die de oorlog had meegemaakt verantwoorde ontspanning en ontwikkeling te bieden. Eerst gebeurde dat in het Heerenhuys in het Park (vandaar de naam: De Heuvel).
Toen ze daar weg moesten besloot dominee Louis Schoch om zelf een nieuw gebouw, midden in de verwoeste stad, te laten bouwen. ‘Geef me maar een stuk grond, dan doe ik het zelf’, zou die tegen het gemeentebestuur hebben gezegd. Van alle kanten is er geld ingezameld, ook door betrokken jongeren zelf. Het gebouw is geopend in aanwezigheid van prinses Beatrix, die daarvoor met een bootje over de Delftsevaart is komen aanvaren.’
Een familie van gebruikers
‘In de jaren 50 en 60 deed de CHJ alles zelf: cursussen, theater, een jeugdsociëteit. We hebben jarenlang jazzclub B14 in huis gehad. In de latere jaren werd dit ondersteuning van divers vrijwilligerswerk in de stad. Sinds 2012 zijn we na de reorganisatie van het Rotterdamse vrijwilligerswerk als ‘huisbaasstichting’ aan de slag gegaan met een functieontwikkeling in de lijn van de geschiedenis van het gebouw.
Sinds lang is er al RADAR, de Antidiscriminatieraad. Maar ook Inclusia, Cultuur Concreet, Artikel 1, IDEM, het Gilde, Zen Rotterdam, Me&Society hebben huisvesting in het gebouw. Die laatste geeft ook theatervoorstellingen en dialoogsessies (over wat ze noemen ‘schadelijke traditionele praktijken’: eerwraak, gedwongen uithuwelijking, vrouwen verminking). Dat gebeurt op scholen maar ook hier, in de grote theaterzaal beneden. Er zijn verscheidene zaalruimtes, die verhuurd worden, één daarvan is de Kapel.’
‘Of we nog religieus zijn? Nee, al lang niet meer, hoewel: we herbergen wel de Doopsgezinde en een Hongaarse kerk. Het Zen centrum doet mee aan het programma Heilige Huisjes. Daarin kunnen Rotterdammers kennis maken met een diversiteit aan opvattingen door in religieuze ruimtes bij elkaar op bezoek te gaan. Ook hier dus.’
‘Of we genoeg gebruikers hebben? Ja, er is natuurlijk veel vraag naar goedkope ruimte in het centrum. We kunnen kiezen. We willen dat gebouw De Heuvel een eigen uitstraling heeft. De huurders moeten gericht, aantoonbaar, de 4 educatieve UNESCO-waarden onderschrijven en in praktijk brengen: vrede en mensen-rechten, intercultureel leren, wereldburgerschap, duurzaamheid. Dat laatste betekent voor mij ook vooral: sociale duurzaamheid, hoe kunnen mensen van heel verschillende achtergronden met elkaar leven in een grote stad?’
Geweldloze communicatie
Een andere bijzondere bewoner van De Heuvel is Ai-Opener. Irene heeft deze organisatie zelf uitgenodigd om in De Heuvel te komen: ‘Ai-Opener (de naam komt van Aikido, ‘Ai’ is Japans voor ‘samenbrengen’) is een trainingscentrum voor geweldloze communicatie. Ik heb zelf een de opleiding trainer in geweldloze communicatie gevolgd en ben sinds 2020 ‘gecertificeerd’.
Het is heel mooi om te zien hoe mensen vanuit totaal verschillende standpunten met elkaar in gesprek kunnen blijven. Tijdens Corona deden we online-sessies met een internationaal gezelschap. Dan is het wonderlijk hoe bijvoorbeeld een Israeli en een Palestijn elkaars beweegredenen leren begrijpen. Voor die geweldloze communicatie is er ook belangstelling vanuit de Erasmus Universiteit.’
Ontmoetingen
‘De ingezette verandering sinds 2012 is de ‘Plek voor Gesprek’. We willen ook weer zelf ontmoetingen en dialoog organiseren. Er komt horeca op de begane grond (gerund door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, dat past helemaal in onze doelstelling), de grote zaal wordt opgeknapt, en er is natuurlijk dit prachtige dakterras.’ Ze wijst om ons heen. Vanaf het dak van De Heuvel (‘de ‘Heuveltop’) heb je een schitterend uitzicht (het Wow!-gevoel) op de Laurenskerk, het Grote kerkplein, het nieuwe hotel aan de overkant, de studentenwoningen aan de Delftsevaart.
‘Deze omgeving gaat de komende jaren bruisen, en daar willen we op inspelen’, zegt Irene. ‘We noemen dat dus de Plek voor Gesprek, maar we hadden het ook Ruimte voor Verschil kunnen noemen. Het gaat erom dat je mensen ontmoet, opvattingen leert kennen die je in je eigen ‘bubble’ niet zo gauw tegenkomt. Bijvoorbeeld van de Stichting Exodus, ex-gedetineerden. Daarvoor organiseren we op dit dak geregeld een ‘communicatie-café’ waarin mensen onder begeleiding van een gespreksleider in een aantal rondes met elkaar kennismaken.
Al wat je nodig hebt, is wat wij noemen ‘ontmoetingsbereidheid’ heb je belangstelling voor je mede-Rotterdammers?’ ‘Een andere, heel ontspannen ontmoetingsvorm is het woensdagavond-dakconcert, dan zitten er zo 45 mensen op dit dakterras en raken na afloop met elkaar aan de praat. Voor dat doel werken we ook samen met stichting Stadsmuziek Rotterdam, destadsbeiaardier Richard de Waardt. Het concert is een combinatie van solisten op het dak en beiaardmuziek vanuit de Laurenstoren .’
Duizelend van alle aktiviteit verlaat ik de Heuvel. Gauw weer terug naar dat schitterende dakterras!
(Peter Aubert)
