We Beeld This City #50
Standbeeld: Erasmusbeeld 1622, Kunstenaar: Hendrick de Keyser (1565-1621)
Voor deze, alweer 50e editie van ‘We Beeld This City’ leek het mij eens goed om het over het oudste en misschien wel belangrijkste standbeeld van onze stad te hebben. Namelijk het beeld van Desiderius Erasmus op het Grote Kerkplein. De man die naam heeft gegeven aan veel van onze iconen in de stad zoals; het Medisch Centrum, de Universiteit en onze o zo bekende brug.
Erasmus (ongeveer 1467-1536) was al in zijn eigen tijd al een populaire man. Hij schreef rond 1509 het boek ‘Lof der Zotheid’. Daarin gaf hij zijn ongezouten mening over de kerk en over hoe die met de volgers omging. Dit was nieuw. Hij pleitte voor verdraagzaamheid en vrijdenken. Hij probeerde de katholieke kerk van binnenuit te veranderen.
Niet alleen in Nederland was dit een nieuw geluid. Hij reisde door heel West- Europa waar hij samen met een andere vrijdenkende filosoof Thomas Moore zijn verhaal aan de man bracht. Hij was dus in zijn tijd al een belangrijke man.
Men besloot in Rotterdam om een standbeeld voor ‘Desiderius Erasmus Roterodamus’ op te richten. Dit was in 1620 en daarmee is het, het oudste bronzen standbeeld van Nederland. Maar het is ook het eerste standbeeld in West-Europa dat niet is gemaakt voor een vorst, staatshoofd of religieus persoon.
En het eerste beeld dat niet in een kerk maar in de openbare ruimte stond. Rotterdam werd een soort bedevaartsoord om het beeld te zien en hoewel toerisme nog niet bestond was onze stad een populaire bestemming voor vrijdenkers.
Het is ontworpen door Hendrick de Keyser. Hij had grondig onderzoek gedaan naar het uiterlijk van Erasmus. Hij was destijds een belangrijk architect en kunstenaar. De gelijkenis in het beeld moet goed getroffen zijn. Hij heeft het niet zelf kunnen afmaken want hij stierf in 1621. Zijn zoon Pieter heeft het uiteindelijk voltooid.
Het bronzen beeld is 2,30 hoog en staat op een 2 meter hoge betonnen sokkel.Een 400 jaar oud beeld heeft natuurlijk heel veel meegemaakt en het is onmogelijk om dat hier allemaal te bespreken. Een aantal gebeurtenissen is echter wel leuk om te vertellen. Zo heeft het beeld het bombardement op Rotterdam in mei 1940 ter ternauwernood overleefd.
Het stond toen op, wat toen nog de Grote Markt was, bij de Hoogstraat. Het is tijdens de 2e wereldoorlog in het geheim begraven in de tuin van Museum Boymans. Men was namelijk bang dat de Duitsers het zouden inpikken voor een groot museum dat zijn wilde oprichten in Berlijn. Hiervoor roofde zij kunst uit heel Europa.
Na de oorlog heeft het tot 1963 op de Coolsingel gestaan. Naast het HBU gebouw, achter het Schielandshuis. Hier staat tegenwoordig een groene replica. In 1964 is het verhuisd naar het Grote Kerkplein. Het was een nogal ondankbare plek want het plein was toen nog een saaie parkeerplaats. Het is misschien wel daarom op een kopie van de sokkel geplaatst. Zodat niemand er tegenaan zou rijden. De originele sokkel staat nu bij de Erasmus Universiteit en is onderdeel van een modern kunstwerk.
In 1996 is het beeld omvergetrokken. Men denkt dat het een paar baldadige studenten waren maar nog altijd is niet duidelijk wie dit heeft gedaan. Het beeld is toen gelukkig niet echt beschadigd. Tegenwoordig is het Grote Kerkplein heringericht en het beeld staat er mooi te ‘shinen’. Toeristen weten het beeld goed te vinden en het is een ‘must-see’ van onze stad.
Zelf blijf ik het ironisch vinden dat een standbeeld van een filosoof die zoveel kritiek had op de kerk, nu op een mooi, groen plein van een kerk voor de deur staat. Op het Grote Kerkplein zijn tegenwoordig allerlei activiteiten.
En de Laurenskerk heeft ook veel andere functies. Van klassieke concerten tot dansfeesten, alles is er mogelijk. Ik ben benieuwd wat Erasmus daar van gevonden had. Al die zotheid.
(Robert de Keizer) Foto’s Anne-Marie Höppener
